हरिकेन मेलिसा: जमाइकामा आक्रमण गर्ने विनाशकारी आँधी, किन खिचियो अमेरिकी हवाई सेनाको जहाजबाट हरिकेन मेलिसा आईको तस्बिर

काठमाडौं। कैरिबियन सागरमा विकसित भएको शक्तिशाली हरिकेन मेलिसाले जमाइकामा विनाशकारी रूपमा आक्रमण गरेको छ। यो आँधीले जमाइकाको दक्षिणपश्चिमी भागमा क्याटेगोरी ५ को रूपमा ल्यान्डफल गरेको छ, जसले भारी बाढी, हावाको क्षति र जीवन हानि निम्त्याएको छ। तर, यस आँधीको भयावहता बुझ्न र पूर्वानुमान गर्न अमेरिकी हवाई सेनाको विशेष टोलीले आँधीको 'आई' (आँखा) भित्र प्रवेश गरेर फोटो र डाटा सङ्कलन गरेको छ। यो कार्य किन आवश्यक थियो? 

उत्पत्ति र जमाइकामा विनाश

हरिकेन मेलिसा २०२५ को १३औं नामित आँधी हो, जुन पश्चिम अफ्रिकाबाट आएको मौसम प्रणालीबाट विकसित भएको थियो। अक्टोबर २१ मा ट्रपिकल स्टर्मको रूपमा नाम दिइएको यो आँधीले केही दिनमै तीव्र गति प्राप्त गर्‍यो र अक्टोबर २५–२६ बीच क्याटेगोरी ४ पुग्यो, जसमा हावाको गति १४० माइल प्रति घण्टा पुग्यो। अमेरिकी राष्ट्रिय हरिकेन केन्द्र (एनएचसी) का अनुसार, यो 'एक्स्टिम रेपिड इन्टेन्सिफिकेसन' को उदाहरण थियो, जसले ग्रेटर एन्टिलिज क्षेत्रलाई खतरा उत्पन्न गरेको थियो।

अक्टोबर २८ मा जमाइकामा क्याटेगोरी ५ को रूपमा ल्यान्डफल गरेको मेलिसाले यो देशको इतिहासकै सबैभन्दा शक्तिशाली आँधी साबित भएको छ। भारी वर्षा र हावाको झोक्काले बाढी निम्त्याएको छ, जसमा धेरै बासिन्दाहरू उद्धार नगरी सुरक्षित स्थान छोड्न अस्वीकार गरेका थिए। जमाइकाली अधिकारीहरूका अनुसार, यो आँधीको ढिलो गतिले थप विनाश निम्त्याउने खतरा छ। डोमिनिकन गणतन्त्रमा यसको प्रभावबाट ९४,००० भन्दा बढी मानिसहरू प्रभावित भएका छन्। हाल यो आँधी क्याटेगोरी ३ को रूपमा क्युबाको पूर्वी भागतर्फ अघि बढिरहेको छ।

अमेरिकी हवाई सेनाको 'हरिकेन हन्टर्स' को भूमिका: किन उड्छन् उनीहरू आँधीको आँखामा?

अमेरिकी हवाई सेनाको ५३औं मौसम पुन: सर्वेक्षण स्क्वाड्रन (५३औं डब्ल्यूआरएस), जसलाई 'हरिकेन हन्टर्स' भनिन्छ, ले हरिकेनहरूको अध्ययनका लागि विशेष रूपमा डिजाइन गरिएको डब्ल्यूसी–१३०जे जहाज प्रयोग गर्दछ। अक्टोबर २७ मा यो टोलीले मेलिसाको आँखा भित्र प्रवेश गरेर मौसम डाटा सङ्कलन गरेको थियो, जसमा रोमाञ्चक फोटो र भिडियो पनि समावेश छन्। तर, आँधीको तीव्रताका कारण यो मिसन बीचमै अभियोगित भएको थियो, किनकि असामान्य रूपमा भारी टर्बुलेंस (हावाको अस्थिरता) ले जाहाजलाई खतरा उत्पन्न गरेको थियो।

किन यो जोखिमपूर्ण कार्य गरिन्छ? 

हरिकेन हन्टर्सले आँधीको आँखा भित्र उडेर सङ्कलन गर्ने डाटा हरिकेनको तीव्रता, बाटो र संरचना बुझ्न अत्यन्त महत्वपूर्ण हुन्छ। स्याटेलाइटबाट मात्र प्राप्त हुने जानकारी अपूर्ण हुन्छ, तर जहाजबाट सङ्कलित वास्तविक समयको डाटाले एनएचसीलाई सटीक पूर्वानुमान गर्न मद्दत गर्छ। उदाहरणका लागि:

तीव्रता मापन: आँखाको दबाब र हावाको गति मापन गरेर क्याटेगोरी निर्धारण गरिन्छ।

बाटो पूर्वानुमान: आँधीको गति र दिशा ट्र्याक गरेर प्रभावित क्षेत्रलाई चेतावनी दिन सकिन्छ।

विनाश न्यूनीकरण: यस्तो डाटाले लाखौं मानिसहरूको जीवन बचाउन सक्छ, किनकि सही चेतावनीले तयारी बढाउँछ।

लेफ्टिनेन्ट कर्नेल मार्क विथी पाइलटहरूले खिचेका फोटोहरूमा आँधीको शान्त केन्द्र र वरिपरि घुम्तेका कालो बादलहरू देखिन्छन्, जसले तूफानको 'स्टर्म अफ द सेंचुरी' जस्तो भयावहता उजागर गर्छन्। यो कार्यले वैज्ञानिकहरूलाई जलवायु परिवर्तनको प्रभाव पनि अध्ययन गर्न सहयोग पुर्‍याउँछ, किनकि यस्ता तीव्र आँधीहरू बढ्दै गएका छन्।

हालको स्थिति र सतर्कता

हाल मेलिसा क्याटेगोरी ३ को रूपमा क्युबातर्फ अघि बढिरहेको छ, तर ढिलो गतिले थप वर्षा निम्त्याउने सम्भावना छ। एनएचसीका अनुसार, हरिकेन हन्टर्सको डाटाले यसको बाटो ट्र्याक गर्न मद्दत गरेको छ। प्रभावित क्षेत्रका बासिन्दाहरूलाई उद्धार र राहतका लागि अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग आवश्यक छ।

यो आँधीले प्रकृतिको शक्तिसँगको द्वन्द्व स्मरण गराउँछ। हरिकेन हन्टर्स जस्ता टोलीहरूको योगदानले हामी सुरक्षित रहन सक्छौं।