यस्ता छन् बलियो घर निर्माणका आधारहरू

काठमाडौँ। घर अर्थात बास बस्ने ठाउँलाई निर्माण गर्दा विशेष ध्यान दिनुपर्दछ किन कि घर हामी सधैं निर्माण गर्न सक्दैनौ। 

त्यसैले त घर बनाउँदा कहिल्यै हतारमा अथवा केहि सोचविचारै नगरी बनाईंदैन। तर कतिपय अवस्थामा विचार पुर्याउँदा पुर्याउँदै पनि कहिं कतै त्रुटि हुन पुग्दछ। त्यस्ता त्रुटिहरूलाई कम गर्नका लागि अध्ययन र सोधखोजको आवश्यकता रहन्छ। यदि तपाईं नयाँ घर बनाउने सोचमा हुनुहुन्छ भने आजको लेख तपाईँको लागि महत्वपूर्ण हुन सक्दछ।

घर बनाउने सोचमा हुनुहुन्छरु पक्कै पनि बलियो, सुरक्षित र राम्रो घर तपाईंको प्राथमिकतामा पर्छ। त्यसो हो भने, तपाईंले विभिन्न पक्षलाई ध्यानमा राख्न पर्ने हुन्छ।  कहिलेकाहिँ सामान्य लापार्वाहीका कारण पछि पछुताउनु पर्ने हुन्छ। नेपालको भूगोल अनुसार त महत्वपूर्ण पक्षलाई ध्यान नदिँदा घरको बनावट कमजोर हुनेमात्र नभई, भूकम्पको जोखिमका कारण धनजनको समेत क्षति हुनसक्छ।

सामान्यतया नेपालमा दुई प्रकारका घर प्रचलनमा रहेको देखिन्छ। ग्रामीण भेगमा ढुंगामाटोको घर र सहरी क्षेत्रमा सिमेन्ट तथा रडको प्रयोग गरी बनाइएका आरसिसी घर चलनमा छन्। यद्यपि पछिल्लो समय ग्रामीण भेगमा सडक सञ्जाल बिस्तार भएसँगै आधुनिक निर्माण सामग्रीमा पहुँच बढेको छ। यसका साथै गाउँघरमा पनि सिमेन्ट तथा रड प्रयोग गरेर आधुनिक घर बनाउन थालिएको छ।

घर

माटो र ढुंगाको प्रयोग गरी बनाइएका परम्परागत शैलीका घरभन्दा सिमेन्ट तथा रडको प्रयोगबाट बनाइएका घर तुलनात्मक रूपमा बलियो, सुरक्षित र आकर्षक मानिन्छन्। माटोका घर सामान्य जनशक्ति र कम लागतमा बनाउन सकिन्छ भने सिमेन्ट, इट्टा र रडको प्रयोग गरी बनाइएका घर बनाउँदा अलि बढी नै ध्यान दिनुपर्छ। यस्तो घर बनाउँदा लागत पनि बढी लाग्छ।

घर निर्माणमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण कामहरूः

१. घडेरीको छनोट

यसका लागि प्राविधिकको परामर्श लिएर जग्गा र माटोको परीक्षण गर्नुपर्छ। घर निर्माण गर्दा माटोको परीक्षण गर्नु जरूरी छ। कमजोर माटो भएको, भिरालो जमिनमा घर बनाउँदा जमीनले धेरै भार थेग्न सक्दैन। त्यस्तो ठाउँमा आवासका लागि सामान्य किसिमको घर बनाउँदा उचित हुन्छ। जमिन बलियो नहुँदा घरमा भूकम्पको जोखिम हुन्छ र धेरै क्षति पुग्ने सम्भावना बढी हुन्छ।

२. घरको डिजाइनः

दोस्रो चरणमा घरको डिजाइन कस्तो बनाउने भन्ने कुरा आउँछ। घरको डिजाइन मुख्य गरी दुई किसिमले गरिन्छ, जसलाई ‘आर्किटेक्चरल र स्ट्रकचरल डिजाइन’ भन्ने गरिन्छ। आर्किटेक्चरल डिजाइनमा घरको बनोट, कोठा, भान्साकोठा, चर्पीको ढाँचा, झ्याल, ढोका कस्तो प्रकारका राख्ने र कहाँ राख्ने भन्ने लगायतका कुराहरू पर्छन्।

स्ट्रक्चरल डिजाइनअन्तर्गत जग कति फिटको हाल्ने, पिलर कति मोटाइमा बनाउने, गारो कसरी लगाउने, रिङ कस्तो प्रयोग गर्ने, रडको मोटाइ कति गर्ने, बालुवा र सिमेन्ट कस्तो प्रयोगजस्ता कुरा पर्छन्। आवासीय घरमा १२ गुणा १२ इन्चको पिलर राखी तीन तलासम्मको घर बनाउँदा उपयुक्त हुन्छ। तर १२ गुणा १२ इन्चको पिलर राख्ने अनि ५(६ तलासम्मको घर बनाउने गर्नाले घरमात्रै होइन, घरमा बस्ने मानिस पनि जोखिममा पर्छन्। 

३. खुला भुइँतलाः

कंक्रिटको घर निर्माण गर्दा अर्को महत्वपूर्ण कुरा भनेको भुइँतला खुला गरेर माथिल्लो तल्लामा मात्रै ठूलो गारो लगाउनु हो। यसो गर्दा माथिल्लो तलाको भार बढि भई घर धराप बन्न सक्छ। त्यसैले घर बनाउँदा सकेसम्म भार कम हुने गरी बनाउनुपर्छ। भुइँतलामा पसल, सो(रुम, गोदाम, रेस्टुरेन्ट, गाडी पार्किङ अथवा गाडी छिर्ने गरी घरभित्र बनाएको बाटोले भुईंतलामा ज्यादा चाप पर्दछ। यसैकारण पनि विगतमा गएको भूकम्पमा तल नै थिचिएको पाइएको छ।

४. बिम/पिल्लरः

घर निर्माण गर्दा अर्को महत्वपूर्ण कुरा बिममा डन्डीको प्रयोग हो। पिलर सिस्टम र आधुनिक प्रकारका निर्माणसम्बन्धी जानकारी भएका डकर्मी अथवा इन्जिनियरको प्रत्यक्ष निगरानीमा घर निर्माण गर्नुपर्दछ।

त्यस्तै डन्डी जोड्दा जोडाइको लम्बाइ पुग्ने गरी जोड्नुपर्छ। बिम र पिलरको जोर्नीमा डन्डी जोड्नु हुँदैन। भुइँतलाको निर्माणमा धेरै डन्डीको प्रयोग गर्नुपर्छ जसले भारलाई थेग्न सकोस्।

५. ढलानः

घर बनाउँदा अर्को महत्वपूर्ण कुरा भनेको ढलान हो। ढलान गर्दा गुणस्तरीय बालुवा, गिट्टी र सिमेन्टको  प्रयोग गर्नुपर्छ। ढलान धेरै पातलो र अति बाक्लो पनि गर्नु हुँदैन। ढलान गर्दा सिमेन्टमा पानी राखेको आधा घण्टाभित्र ढलान फर्मामा राखिसक्नुपर्छ।

६. कंक्रिट निर्माणः

कंक्रिट निर्माण गर्दा सहि अनुपातमा सिमेन्ट, बालुवा र गिटीको मिश्रण बनाई त्यसमा पानी मिसाएर कंक्रिट बनाउन पर्दछ। यसरी कंक्रिट बनाउँदा कति भारवहन क्षमताको चाहिने हो त्यही अनुसार सिमेन्ट, बालुवा, रोडा र पानी मिलाउनुपर्छ। यो प्राविधिक कुरा भएकाले इन्जिनियरसँग राम्ररी परामर्श गर्नु आवश्यक हुन्छ। हरेक संरचनाले लिनुपर्ने भारको हिसाब गरेर कुन क्षमताको कंक्रिट चाहिन्छ त्यस्तै प्रकारको कंक्रिटको छनौट गर्नाले निर्माण सुरक्षित हुन्छ।

७. ठेकेदारः

घरको लागत अनुसारको काम गर्ने ठेकेदारको चयन गर्नु पनि महत्वपूर्ण कुरा हो। घर निर्माणसम्बन्धी सम्पूर्ण कुराको ज्ञान भएको अनुभवी तालिम प्राप्त ठेकेदारलाई कामको जिम्मा दिएमा निर्माण सामग्रीको सदुपयोग हुनुका साथै व्यवस्थापन पनि राम्रो हुन्छ। यसबाट कम खर्चमा गुणस्तरीय काम गर्न सकिन्छ।

माथि उल्लिखित निर्माण सम्बन्धी आधारभूत कुराहरू ध्यानमा राखेर घर बनाउँदा संरचना बलियो, सुरक्षित र राम्रो बन्ने अपेक्षा गर्न सकिन्छ। यी उपायले घरमा लाग्ने लागत पनि कम गर्न सकिन्छ।