इँटा, बालुवा र पानीको गुणस्तर जाँच कसरी गर्नै?

काठमाडौँ।  आजभोली शहर देखी गाउँ गाउँसम्म आधुनिक घरहरू बनाउने प्रचलन बढ्दो छ।  हामीले घर बनाउन प्रयोग गरीने इँटा, बालुवा र पानीको गुणस्तर कसरी जाँच गर्ने त? आजको लेखमा हामीले यहाँ निर्माणमा प्रयोग हुने यी ३ सामग्रीको शुद्धता र परिक्षण सम्बन्धी चर्चा गरेका छौं।    

घर बनाउँदा सबै निर्माण समाग्रीको राम्रोसँग चेकजाँच गरेर गुणस्तरीय छ वा छैन बुझ्नुपर्छ। इँटा, बालुवा र पानीको महत्व निर्माणको अन्तिम चरणसम्म रहन्छ। 

इँटाको गुणस्तर जाँच

घर निर्माणमा इँटा सबैभन्दा पुरानो, भरपर्दो  र अत्यावश्यक निर्माण समाग्री हो। निर्माणमा गुणस्तरीय इँटा भएन भने भवनको भार वहन क्षमतामा कमी आउँछ र निर्माण कमजोर हुन्छ। साथै घर बनाइसकेपछि आउने समस्याले घरको स्वरूपलाई पनि विगार्छ।

केहीहदसम्म बाहिरी रूप हेरेरै पनि गुणस्तरीय इँटाको पहिचान गर्न सकिन्छ। चिल्लो सतह भएको, राम्ररी पाकेको र गाढा रातो रंगको इँटा निर्माणका लागि गुणस्तरीय र उपयुक्त मानिन्छ।

घर बनाउँदा नपाकेको, ज्यादा पाकेर कालो भएको, आकार नमिलेको, फुटेको वा चर्किएको इँटालाई भने प्रयोग गर्न मिल्दैन।

राम्ररी पाकेका दुई इँटा ठोक्याउँदा फलाम ठोकेको जसतो आवाज आउने हुनुपर्छ। त्यस्तै १ मिटर उचाइबाट कडा सतहमा खसाल्दा फुटेन भने त्यसलाई गुणस्तरीय इँटा मान्नुपर्छ।  यसरी जाँच गरिसकेपछि राम्ररी पानीमा भिजाएर इँटालाई प्रयोग गर्न सकिन्छ।

बालुवाको गुणस्तर जाँच

बलियो संरचना निर्माणमा बालुवाको भूमिका महत्वपूर्ण छ। राम्रो गुणस्तरको प्रयोगले मात्र बलियो र सुन्दर निर्माण सम्भव छ। घर निर्माणमा सबैभन्दा धेरै खपत हुन्छ, बालुवा। त्यसैले यो सफा र मिसावट रहित हुनु आवश्यक छ।

हातले छाम्दा खस्रो बालुवा निर्माणका लागि उपयुक्त हुन्छ। त्यस्तै बालुवामा टल्कने माइका न्यून भएको, माटो नमिसिएको साथै अन्य कुनै फोहोर नभएको बालुवा आवश्यक पर्दछ। बालुवामा माटोको गुणस्तर ५ प्रतिशत भन्दा बढी भएमा त्यो वालुवा निर्माणका लागि उपयुक्त मानिंदैन।

बालुवाको गुणस्तर कसरी जाँच गर्ने त? 

एउटा सिसाको गिलासमा आधासम्म आउने गरि बालुवा हाल्ने। बालुवाको सतहमा २५ मिलिमिटर पानी राख्ने। सोही गिलासमा १ चम्चा नुन हाली राम्रोसँग चलाउने र गिलासलाई ३ घण्टासम्म त्यतिकै राख्ने। लगभग ३ घण्टा पछि गिलासमा थिग्रीएर रहेको बालुवामा माटोको लेभल देख्न सकिन्छ। यसरी माटोको भाग ५ प्रतिशत वा त्यसभन्दा कम भएमा बालुवा गुणस्तरीय र निर्माणका लागि उपयुक्त मानिन्छ।

यदि बालुवामा माटोको मात्रा बढि भएको पाइएमा सफा पानिले पाखाली माटो वा अन्य फोहोर कम भएको निश्चित गरेर मात्र निर्माणमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसका साथै ठूला ठूला निर्माणमा कार्यमा बालुवाको प्रयोग गर्दा प्रयोगशालामा परिक्षण गरेर मात्र प्रयोग गर्नुपर्दछ।

पानीको गुणस्तर जाँच

जुनसुकै निर्माण कार्यमा पनि सुरूवात देखि अन्तिमसम्म पानी अत्यावश्यक हुन्छ। कंक्रिट मिक्स बनाउन होस् वा ढालान भिजाउन, प्लास्टर मसला बनाउन वा फेरि सिमेन्ट घोल बनाउन पानी अपरिहार्य छ।  पानीको मात्रा अलिकति मात्र घटी वा बढी हुनुले निर्माण वा निर्माण सामग्रीमा धेरै फरक पार्दछ। 

पानीको मात्रा धेरै भएमा कंक्रिटको भार बहन क्षमतामा कमी आउँछ भने पानीको मात्र कम भएमा पनि कंक्रिटले काम गर्न नसक्ने हुन्छ। त्यस्तै कामदारले राम्ररी काम फिनिसिङ गर्न नसक्ने हुन्छ।

यदी पानी सफा र शुद्ध छैन, फोहोर, ढल वा कुनै रसायन मिसिएको छ भने सिमेन्ट सेट नहुने, छिटो निर्माण चर्किने हुन्छ। समग्र निर्माणको आयु नै कम हुन पुग्छ र संरचना कमजोर हुन्छ।

पानीमा भएको अशुद्धताले कंक्रिट सेटिङ्समा र मजबुतीमा विशेषगरी निर्माणको भार वहन क्षमतामा असर पार्छ। त्यसैले निर्माणका बेला सफा शुद्ध वा पिउनयोग्य पानी प्रयोग गर्नुपर्छ। बोरिङगरी निकालियको पानीलाई फिल्टर गरी निर्माण कार्यमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।

त्यस्तै निर्माणमा प्रयोग हुने पानी सफा र मिसावट रहित भएको निश्चित गर्न प्रयोगशालामा परिक्षण गराउन पनि सकिन्छ।