स्याउले सिप्टिङ होमस्टे : आठपहरिया समुदायको आतिथ्य र पहिचानको प्रतीक

धनकुटा। नेपालको पूर्वी पहाडी जिल्ला धनकुटामा अवस्थित स्याउले सिप्टिङ सामुदायिक होमस्टेले लोपोन्मुख आठपहरिया आदिवासी समुदायको सांस्कृतिक धरोहरलाई पर्यटनसँग जोडेर नयाँ पहिचान निर्माण गरेको छ। यो होमस्टे केवल पर्यटकका लागि बसोबासको स्थान नभई, समुदायको आत्मगौरव, अतिथिसत्कार र प्राकृतिक सौन्दर्यको जीवन्त प्रदर्शनी बनेको छ।

नेपालको राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार आठपहरिया समुदायको संख्या मात्र ५,८७८ रहेको तथ्यांक विभागको विवरणले यो सीमान्तकृत जनजातिलाई संरक्षणको आवश्यकता औंल्याउँछ। अरुण र तमोर नदीबीचको धनकुटालाई आफ्नो उद्गमस्थल मान्ने यो समुदायले धनकुटा नगरपालिका वडा नं. ३ स्याउलेमा सञ्चालित यो होमस्टेमार्फत आफ्नो भाषा, गीत, नृत्य र परम्परालाई जीवित राख्न थालेको छ।

होमस्टेको स्थापनामा इन्टिग्रेटेड सेन्टर फर माउन्टेन डेभ्लप्मेन्ट (आइसिमोड) र कम्युनिटी होमस्टे नेटवर्क (सीएचएन) को मुख्य भूमिका रह्यो भने, नेपाल पर्यटन बोर्ड र संयुक्त राष्ट्रसंघीय विकास कार्यक्रम (युएनडीपी) को सहकार्यमा सञ्चालित 'जिविकोपार्जन पुनरुत्थानका लागि दिगो पर्यटन परियोजना (एसटीईपी)' ले क्षमता विकास र सांस्कृतिक प्रचारमा सहयोग पुर्‍यायो। धनकुटा नगरपालिकासँगको साझेदारीमा यो परियोजना सञ्चालित छ।

पर्यटकलाई परिवारको सदस्य बनाउने अतिथिसत्कार

होमस्टेमा आउने पर्यटकलाई होटलको औपचारिक स्वागत होइन, समुदायको मौलिक संस्कृतिको झलक दिइन्छ। घरका आमा-दिदीहरूले रातो टीका, फूलको माला र मुस्कानसहित स्वागत गर्छन्। त्यसपछि पर्यटकलाई मौरीको मह मिसाइएको पानी अर्पण गरिन्छ, जसले 'स्वाद पनि आफ्नो, सन्देश पनि आफ्नै' को भावना बोकेको हुन्छ। पछि समुदायको इतिहास, संस्कार र संस्कृतिबारे जानकारी दिइन्छ।

होमस्टेका अध्यक्ष हिराबहादुर राईका अनुसार, "गत वर्ष ७२ जना पर्यटक (२४ अन्तर्राष्ट्रिय र ४८ आन्तरिक) लाई स्वागत गरेका थियौं। यस वर्ष यो संख्या ८२ मा पुगेको छ।" एकै रातमा १७ जनासम्म बास दिन सक्ने यो होमस्टेले कृषि, संस्कृति र प्रकृतिको अनुभव प्रदान गर्छ। पर्यटकहरू सुन्तला बगैंचामा हिँड्दै स्थानीय किसानसँग संवाद गर्छन् – सुन्तला खेती, मह उत्पादन र स्थानीय बीउ संरक्षणबारे।

हरेक साँझ सांस्कृतिक नृत्य र ढोलको तालमा पर्यटकहरू पनि सामेल हुन्छन्। अध्यक्ष राईले चिन्ता व्यक्त गर्दै भन्छन्, "पुर्खाबाट सिकेका हामीले नयाँ पुस्तालाई आधुनिकताले संस्कृति छोड्न नदिन यो प्रयास गरिरहेका छौं। पर्यटनलाई संस्कृति संरक्षणको माध्यम बनाएका छौं।"

प्राकृतिक आकर्षण र पूर्वाधार विकास

स्याउले सिप्टिङको मुख्य आकर्षण सुन्तला बगैंचा मात्र होइन, साततले झरना र गुफा पनि छन्। होमस्टेदेखि १५ मिनेट गाडी र डेढ घण्टा पैदल यात्रापछि यो क्षेत्र पुगिन्छ। एसटीईपी परियोजनाले पदमार्ग निर्माण गरी पहुँचयोग्य बनाएको छ, जसले सम्पूर्ण गाउँलाई पर्यटन मानचित्रमा समेटेको छ।

स्थानीय युवाहरू पर्यटन व्यवस्थापन, गाइडिङ र पाहुना सेवामा दक्ष बन्दै छन्। तर, सहज पहुँचका लागि होमस्टेसम्मको बाटो विस्तारमा सरकारसँग सहयोगको अपेक्षा गरिएको छ।

दिगो पर्यटनको नमूना

एसटीईपी परियोजनाका अधिकृत खगेन्द्र खड्काले भने, "स्याउले सिप्टिङले सांस्कृतिक पर्यटनको नयाँ परिभाषा दिइरहेको छ। साँझको ढोल र नृत्यमा पर्यटकहरू पनि रमाउँदा संस्कृति, प्रकृति र आत्मीयता एकै ठाउँमा मिसिन्छ। यो ग्रामीण अर्थतन्त्र र संस्कृति जगेर्नाको कोशेढुंगा बन्नेछ।"

यो होमस्टेले नेपाललाई केवल 'हेर्ने देश' नभई 'अनुभवको संग्रहालय' बनाउने सन्देश दिइरहेको छ। आठपहरियाको माटोको सुगन्ध र आतिथ्यले पर्यटनलाई दिगो बनाउँदै समुदायको पहिचान जोगाइरहेको छ। थप जानकारीका लागि धनकुटा नगरपालिका वा होमस्टे सम्पर्क गर्न सकिन्छ।

तस्बिर: शिखा श्रेष्ठ