हरिशयनी एकादशी विशेष: आजको दिन घरघरमा तुलसीको बिरुवा सार्ने परम्परा

हरिशयनी एकादशी (Harishayeni Ekadashi) नेपालमा एक महत्वपूर्ण धार्मिक पर्व हो। यो पर्व हिन्दू धर्मालम्बीहरूद्वारा आषाढ शुक्ल एकादशी (आषाढ महिनाको उज्यालो पाखाको एकादशी) का दिन मनाइन्छ। 

यस दिनलाई भगवान विष्णुको आराधना गर्ने विशेष अवसर मानिन्छ। यस दिन, विष्णु भगवान क्षीर सागरमा चार महिनाको लागि शयन गर्न जानुहुन्छ, जसलाई चतुर्मास भनिन्छ। यो अवधि विष्णुको निद्रामा जाने समय हो र यस अवधिमा विवाह लगायतका शुभ कार्यहरू गर्नु हुँदैन भन्ने मान्यता छ। 

हर्षयिनी एकादशीको दिन भक्तजनहरूले उपवास गर्छन्, भजन कीर्तन गर्छन् र विष्णु भगवानको पूजा आराधना गर्छन्। नेपालमा विशेष गरी विष्णु मन्दिरहरूमा भक्तजनहरूको भीड लाग्दछ र यो दिनलाई विशेष उत्सवको रूपमा मनाइन्छ। 

यस दिनको धार्मिक महत्त्वलाई मनाउँदै, भक्तजनहरूले विष्णु भगवानको शयनको लागि ओछ्यान तयार पार्छन् र चार महिनापछि प्रभोधिनी एकादशीको दिन उनलाई ब्यूँझाउने परम्परा चलाउँछन्।

हरिशयिनी एकादशीको दिन तुलसीको बिरुवालाई विशेष महत्व दिइन्छ। यस दिन तुलसीलाई बोट बाट निकालेर नयाँ माटोमा सारिन्छ। यसका पछाडि धार्मिक र सांस्कृतिक कारणहरू छन्:

1. *चतुर्मासको प्रारम्भ*: हरिशयिनी एकादशीबाट चतुर्मासको सुरुवात हुन्छ, जुन चार महिनाको पवित्र अवधि हो। यस अवधिमा भगवान विष्णु क्षीर सागरमा शयन गर्न जानुहुन्छ। चतुर्मासमा विभिन्न धार्मिक विधिहरू र नियमहरूको पालना गरिन्छ। तुलसीलाई यस समयमा नयाँ माटोमा सारेर उसको महत्वलाई दर्शाइन्छ।

2. *पवित्रता र शुद्धता*: तुलसीलाई हिन्दू धर्ममा पवित्र मानिन्छ। यो धार्मिक कार्यहरूमा प्रयोग गरिन्छ र विष्णु भगवानको प्रिय मानिन्छ। हरिशयिनी एकादशीको दिन तुलसीलाई नयाँ स्थानमा सारेर उसको पुनर्जन्मको प्रतीक मानिन्छ र उसको पवित्रताको सम्मान गरिन्छ।

3. *कृषि र वातावरणीय कारण*: आषाढ महिनामा बर्षाको सुरुवात हुन्छ। यो समय बिरुवाहरूको वृद्धि र विकासको लागि उपयुक्त मानिन्छ। तुलसीलाई नयाँ माटोमा सारेर उसको विकासलाई प्रवर्धन गरिन्छ।

यसरी हरिशयिनी एकादशीको दिन तुलसीलाई सार्ने परम्परा धार्मिक, सांस्कृतिक र वातावरणीय कारणहरूमा आधारित छ, जसले यो पर्वलाई अझ विशेष र अर्थपूर्ण बनाउँछ।